SARAYKENT’İN TARİHİ YAPISI
Türk’lerin Anadolu’ya yerleşmesi ile,Türk boylarından Süleyman Paşazade Efendi ve kardeşi Sırrı Bey Saraykent’in sınırları içerisinde kalan Saraya-Avlular mevkiine gelerek buraya çadırlarını kurup hayvanlarını otlatmışlar.Türk boyları Saraykent-Kadışehri yolunun beşinci kilometresinde bulunan ve ilçemizin daha önce Karamağara adını aldığı mağaraları görmüşler ve kışı bu mağaralarda geçirmişlerdir.
İlkbahar gelip havalar ısınınca sürülerini güneye doğru otlatırken, şu anda ilçenin bulunduğu yere gelmişler ve ilçemiz Mareşal Fevzi Çakmak Mahallesi’nin hemen kuzeyinde bulunan “Yılanlı Tepenin” eteklerini mekan tutmuşlardır.
Yılanlı Tepe mağaralarının içi geniş olduğundan kendilerini ve sürülerini dış etkenlerden koruyup burada birkaç sene kalmışlardır.İlk olarak ilçemizin kuzeydeki Büyük Cami ve Mareşal Fevzi Çakmak mahallelerinin bulunduğu yere yerleşerek Saraykent’in temellerini atmışlardır.
Selçuklu devleti yıkılıp, Anadolu’da Türk Beylikleri kurulunca ilçemiz Eratna Beyliği sınırları içinde kalmıştır. Daha sonra bu beylik Osmanlı topraklarında kalmıştır.
1402’de Yıldırım Beyazit ile Ankara savaşını yapan Timur ve ordularını
Saraykent’in kuzeyinde bulunan, eski Roma Hamamı’nda ve Sarayında birkaç gün kaldıkları rivayet edilmektedir.
Tapu kayıtları bölge köylerinin “Çepni” Karahisar Behrem Şaha bağlı olduğunu göstermektedir.Karahisar Behrem Şah 1839 yılında ilçe olup Akdağmadeni bu ilçeye bağlanmış.Saraykent’te bu ilçeye bağlı bir köy olmuştur.
Akdağmadeni 1860 yılında ilçe olunca Karamağara bu ilçeye bağlı bir bucak haline gelmiştir.İlçe 1876 yılında Karamağaraya nakledilmiş ise de kısa bir zaman sonra ilçelik tekrar Akdağmadeni’ne devredilmiştir.Karamağara’da bu ilçeye bağlı bucak olarak kalmıştır.
1941 yılında Karamağara’da büyük bir deprem olmuş ve çok sayıda insan bu depremde hayatını kaybetmiş, hemen hemen evlerin tamamı yerle bir olmuştur. Depremin yaraları zamanın Cumhurbaşkanı İsmet İNÖNÜ’nün bizzat gelerek ilgilenmesi ile sarılmıştır. Karamağara Haziran 1972 yılına kadar bucak iken bu tarihte çıkan bir Kanunla Belediye teşkilatı kurularak kasaba olmuştur.1970 yılında Karamağara’da büyük bir sel felaketi olmuş 5 kişi sel sularına kapılarak hayatını kaybetmiştir.Bunun üzerine İş ve İşçi Bulma Kurumu tarafından felaketten zarar görenler yurtdışına işçi olarak gönderilmiş, halen ilçemizde 500 aile çeşitli Avrupa ülkelerinde işçi olarak çalışmakta ve ülkemize döviz kazandırmaktadır.halkın bir kısmı geçimini bununla temin etmekte büyük bir kısmı da tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır.
Karamağara’nın ismi 17/02/1975 tarih ve 79461 sayılı kanunla Saraykent olarak değiştirilmiştir. 18 yıl Kasaba olarak kalmış 2 Mayıs 1990 tarih ve 3644 sayılı Kanunla ilçe haline getirilmiştir.
İlçemizin 7 Km. kuzeyinde ve ilçemize bağlı Saray Mahallesi’nde bulunan Hamamın Roma’lılardan kaldığı bilinmektedir.Buranın hemen batısında bulunan Bademli Tepe’de han ve saray kalıntıları bulunmaktadır. Şöyle ki hanın duvarlarının yapımında su yerine süt kullanıldığı rivayet edilmektedir. “Ben bir Cimcimi Sultan idim kendi başıma, günde altmış batman tuz yetmez idi avcım ile kuşuma” taş üzerine yazılı kitabe Saraykent Büyük Cami’nin duvarında bulunmaktadır.
Bu kitabelerden anlaşıldığı gibi han ve Sarayın Cimcimi Sultan tarafından yapılıp işletildiği bilinmektedir.Cimcimi Sultan’dan sonra kimler tarafından işletildiği kesin olarak bilinmemektedir.1402 yılında Sivas’ı alan Timur ordularının Ankara’ya giderken burada uzun bir süre kaldıkları söylenmektedir.1908 yılına kadar han ve hamamda işletme sürmüş daha sonra sel felaketi altında kalan hamam özelliğini kaybetmiştir.Han ise tarihi özelliğini korumuştur.
ÇİNÇİNLİ SULTAN HAN
İlçemiz Saray Mahallesi Kaplıcalar mevkiinde bulunan tarihi Çinçinli Sultan Han çok harap bir yapıdır.Han’ın hemen yanında tarihi Roma Hamamı kalıntıları bulunmaktadır.
Kitabesi yoktur.Prof. Dr. Faruk SÜMER’in belirttiğine göre muhtemelen Valide Sulatn Melike Mah-Peri Hatun tarafından M.S. 1239-40 da yaptırılmıştır.
Han kapalı ve açık kısmından oluşmuş, kuzey ve doğuya yönelik, moloz taş üzeri kesme taş kaplama bir yapıdır. Üst örtüsü tamamen yıkılmıştır.İç bölüm mekanlarından hiçbir iz kalmamıştır.
COĞRAFİ YAPISI
İlçe merkezi Yozgat iline 70 km uzaklıkta olup E-23 Karayolu üzerine kurulmuştur.Doğuda Akdağmadeni batıda Sorgun güneyde Sarıkaya kuzeyde Kadışehri ilçeleri ile çevrilidir.Saraykent, Bozok platosu içinde yer almaktadır.E-23 karayolu ilçenin içerisinden geçmekte olup bu yol Avrupa ile Asya ülkelerini birleştiren, ulaştırma açısından oldukça öneme haizdir.Çekerek ırmağının kollarından biri olan Sarayözü suyu ilçemizin içerisinden geçmektedir.
İKLİMİ
İlçemizde Karasal iklim tipi görülmektedir.Bu iklim yazları sıcak ve kurak kışları çok soğuk ve kar yağışlıdır.Yıllık en fazla yağışlar ilkbahar mevsiminde meydana gelmektedir. Karasal iklimin belirgin özellileri yıllık sıcaklık farklarının fazla oluşu, insan hayatını oldukça etkilemekte ve yaşam şeklini belirlemektedir.Buna bağlı olarak, halk hayvancılık ve tarımı bir arada yapmaktadır.Türkiye’de özellikle İç Anadolu illerinde tarım büyük ölçüde iklime bağlıdır.Onun için halk hayvancılığı, tarımın bir emniyet sibobu olarak yapmakta ve böylece tarımda doğacak zararları önceden garanti altına almaktadır.İlçemizin bitki örtüsü Bozkır bitki örtüsüdür.
JEOLOJİSİ
Jeolojik olarak metaformik kayalar yani şist ve gnais Yozgat Bölgesin’ de yaygın olarak görülmektedir.Bunun yanında granit gibi eski volkanik kayalar dikkati çekmektedir.Yörede sıcak su kaynaklarının varlığı fay hatlarının olmasından kaynaklanmaktadır.
Güldibi Mahallesi (Alibar) Divanlı Mahallesi
Saraykent ilçe merkezi Divanlı ve Güldibi köylerinin 2005 Yılı içinde yapılan referandumla ilçemize mahalle olarak katılmasıyla ; Fatih Sultan Mehmet, Karşıyaka,Büyük cami, Mareşal Fevzi Çakmak, Saray,Divanlı,Güldibi ve Yeni mahalle olmak üzere 8 mahalleden oluşmaktadır. İlçe merkez nüfusumuz 10360 dır.
İlçemize bağlı bulunan kasabalar Dedefakılı ,Ozan ve Çiçekli kasabalarıdır. Köylerimiz ise : Baklaya, Kamberli,Sarayözü,Söğütlü, Çiçekli Hüyüğü, İzibüyük,Kesikköprü, Beşkavak,Parmaksız,Başpınar,Karapınar,Kösealili ve Benli köyleridir
